Bir yandan yaşam koşullarının zorlukları, diğer yandan istihdam ve eğitim olanaklarının yetersizliği nedeniyle Van, başka şehirlere göç veriyor. Nüfusu, 1 yılda 9 bin 525 kişi azalan Van’da, 5 yılda 25 bin 388 genç şehri terk etti. 

Fatma Nur Polatcan

Türkiye’nin doğusunda yer alan, Doğu Anadolu Bölgesi’nin önemli kentlerinden biri olan Van, yıllardır nüfus hareketliliğiyle dikkat çekerken son yıllarda ilde göç artık bir tercih değil, adeta toplumsal bir zorunluluğa dönüşmüş durumda. İşsizlik, ekonomik zorluklar, eğitim ve sağlık gibi temel hizmetlere erişimde yaşanan sıkıntılar, kentte yaşamayı her geçen gün daha da güçleştiriyor. Bunun sonucu olarak Van, özellikle genç nüfus başta olmak üzere sürekli bir göç dalgasıyla karşı karşıya kalıyor.

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK), 2024 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) verilerine göre Van’ın nüfusu, 1 yılda 9 bin 525 kişi azaldı. 2023 yılında 1 milyon 127 bin 612 olan nüfus, 2024 yılı itibarıyla 1 milyon 118 bin 87’ye düştü.

İlçe ilçe Van’ın nüfus değişimi

TÜİK’in 2024 ADNKS verilerine göre, Van’da nüfus kaybı özellikle kırsal ilçelerde yoğunlaştı. Öte yandan merkez ilçeler olan İpekyolu, Tuşba ve Edremit ise nüfus artışı yaşadı. Van’ın en kalabalık ilçesi olan İpekyolu’nun nüfusu, 2023 yılında 350 bin 708 iken, 2024’te 356 bin 977’ye yükseldi. İlçe bir yılda 6 bin 269 kişilik nüfus artışı yaşadı. Tuşba ilçesinin nüfusu 1 yılda 1.434 kişi artarak 165 bin 885’e yükseldi. Edremit’te ise nüfus 1.164 kişi artarak 130 bin 768’e çıktı.

Van’ın kırsal ilçelerinde durum vahim

Van’ın kırsal ilçelerinde tablo tam tersine döndü. Van’ın 10 ilçesinde nüfus kaybı yaşandı. Çaldıran’ın nüfusu bir yılda 4 bin 287 kişi azalarak 56 bin 901’den 52 bin 614’e geriledi. Özalp, 57 bin 829’dan 53 bin 966’ya düşerek 3 bin 863 kişilik kayıp yaşadı. Başkale, 42 bin 922’den 41 bin 159’a düşerek 1.763 kişilik kayıp verdi. Muradiye 44 bin 322’den 42 bin 986’ya gerileyerek 1.336 kişilik nüfus kaybetti. Gürpınar’da 1.834 kişilik düşüş yaşandı. İlçenin nüfusu 31 bin 816’dan 29 bin 982’ye düştü. 

Çatak’ın nüfusu 1 yılda 1.436 kişi azalarak 18 bin 825’ten 17 bin 389’a geriledi. Saray, 18 bin 779’dan 17 bin 382’ye düşerek 1.397 kişilik kayıp yaşadı. Gevaş’ta nüfus 840 kişi azalarak 27 bin 437’den 26 bin 597’ye düştü. Bahçesaray ise 810 kişi kaybederek 12 bin 983’ten 12 bin 173’e düştü. Erciş ilçesi, 171 bin 35’ten 170 bin 209’a düşerek 826 kişilik bir azalma yaşadı.

Vanlı, Van’ı terk ediyor!

Van’dan göç edenlerin nedenleri TÜİK verilerine yansıdı. Buna göre; 17 bin 949 kişi, hane veya aile fertlerinden birine bağımlı göç nedeniyle il dışına taşındı. 9 bin 130 kişi, daha iyi konut ve yaşam koşulları için göç etti. 8 bin 422 kişi, eğitim amacıyla Van’dan ayrıldı. 6 bin 987 kişi, tayin ya da iş değişikliği nedeniyle göç etti. 5 bin 815 kişi, işe başlamak ya da iş bulmak için başka illere gitti.

2 bin 810 kişi, ailevi nedenlerle veya medeni durum değişikliği sebebiyle göç etti. 1.813 kişinin göç nedeni bilinmezken, 1.500 kişi diğer nedenlerle ile terk etti. 1.142 kişi ev aldığı, 636 kişi ise memlekete geri döndüğü için il dışına çıktı. 209 kişi emeklilik, 134 kişi ise sağlık ya da bakım gerekçesiyle göç etti.

Genç nüfus beş yılda 25 bin kişi azaldı

TÜİK’in 2024 yılı “İstatistiklerle Gençlik” verilerine göre, Van’daki 15-24 yaş arası genç nüfus, son 5 yılda ciddi oranda azaldı. 2020 yılında 237 bin 508 olan genç nüfus, 2024 yılı itibarıyla 212 bin 120’ye geriledi. Bu verilere göre Van, 5 yılda 25 bin 388 genç kaybetti. 2024 verilerine göre, genç nüfusun 109 bin 916’sı erkek, 102 bin 204’ü kadın.

Kötü senaryo: Düşüş devam edecek

TÜİK’in nüfus projeksiyonlarına göre Van’ın nüfusundaki düşüş önümüzdeki yıllarda da sürecek. 2023 yılında 1 milyon 127 bin 612 olan Van nüfusunun, 2030 yılında 1 milyon 104 bin 161’e kadar düşmesi bekleniyor.

“Göçün temelinde ekonomik sorunlar ve kuraklık var”

Prof. Dr. Faruk Alaeddinoğlu

Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (Van YYÜ) Coğrafya Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Faruk Alaeddinoğlu, Van’da kırsaldan kent merkezine, oradan da farklı illere yönelen göçün hızla arttığını belirterek, bu göçün temelinde ekonomik sıkıntılar ve kuraklık olduğuna dikkat çekti.  

Tarım ve hayvancılıkla geçinen kırsal kesimin, iklim değişikliğiyle birlikte suya erişimde ciddi sıkıntılar yaşadığına işaret eden Prof. Dr. Alaeddinoğlu, “Sulama suyu yetersizliği, artan maliyetler ve ürün verimsizliği nedeniyle kırsaldaki vatandaşlar geçimlerini sağlayamıyor, hayvanlarını besleyemiyor ve tarlalarını ekemiyor. Bu durum köyleri hızla boşaltırken, Van merkez de gelen nüfusu karşılayamadığı için başka şehirlere göç oluyor” açıklamasında bulundu.