Van’da çöplerden geçinenler, sürekli artıyor!

04.04.2022

İşsizlik ve yoksulluğun derinleşip yaygınlaştığı Van’da, bini aşkın kişi, çöp toplayarak geçimini sağlamaya çalışıyor. Kışın uzun ve oldukça sert geçtiği Van’da dondurucu soğuklarda çöp toplayanlar, çeşitli zorluklarla karşı karşıya...

M. SALİH SERTKAL / VAN 

Son yıllarda Türkiye’de yaşanan ciddi ekonomik kriz ve daralma, başta gıda, beslenme, enerji, tarım-hayvancılık, ulaşıma kadar hayatın tüm alanlarını olumsuz etkilemeye devam ediyor. Ekonomik krizin gündelik yaşama somut yansıması olarak işsizlik ve onun en önemli sonuçlarından biri olan yoksulluk, yurt çapında artış gösteriyor. Sayıları sürekli artan yoksullar, hem yaşam hem de çalışma alan ve yöntemlerini gözden geçirip değiştirerek hayatta kalmaya çalışıyor.  Yoksulluğu yenmek için yaygınlaşmaya başlayan işlerden biri de, atılması-yok edilmesi gereken çöpleri (atık) toplayanlar.

Bölgede işsizlik, ülke genelinin iki katı…

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) bölge illeri ve Van’a ilişkin açıkladığı işsizlik verilerine göre, her geçen yıl işsizlik artarken çöplerden katı atık toplayıcılığı yapanların sayısı da aynı paralelde yükseliyor.

TÜİK açıkladığı, 2015-2020 yılları arasında Türkiye ve TRB2 (Van Muş Bitlis Hakkâri) bölgesinin işsizlik oranı haritasında Van oldukça dikkat çekmişti. 2018’de işsizlik oranı ülke genelinde yüzde 11,0 olurken, bölgede illerinde yüzde 21,5 ile zirve yapmıştı. 2019’da ise bölgede işsizlik oranı, yüzde 25,9 olarak açıklandı. 2020 yılı TÜİK verilerine göre, ülke geneli işsizlik oranını yüzde 13 iken bölgede bu oran, yüzde 23,6 oldu. İşsizlik nedeniyle Van’da nüfus, 2020’ye göre yüzde 0,72 (8.327 kişi) azalarak 2021’de 1 milyon 141,015 kişiye düştü. Bu veriler, Van’da işsizlik ve buna bağlı olarak çöplerden yaşamını idame etmek zorunda kalan katı atık toplayıcılarının da sayısının niye arttığını da gösterir nitelikte.

Sanayileşmenin yok denecek kadar az olduğu aslında tarım ve hayvancılık kenti olan Van’da, özellikle yanlış tarım ve hayvancılık politikalarıyla bu iki alanın bitirilmesi nedeniyle işsizlik ve yoksulluk, gittikçe derinleşip yaygınlaşıyor. Birkaç yıl öncesine kadar çöplerden beslenen ya da geçimini sağlayan tek bir kişi bulunmayan Van kent merkezinde, şimdi bini aşkın kişi, çöp toplayıcılığı yaparak yaşamını idame ettirme çabasında.

Yaklaşık iki yıldır süren, üst solunum yollarından bulaşan Covid-19 salgının her gün yüzlerce kişinin canını aldığı bir dönemde, sağlıksız koşullarda çöplerden kâğıt-plastik vb. katı atıkları toplayan toplayıcılar, sağlıklarını da tehlikeye atarak bu işi yapıyor. Gündüz saatlerinden zabıtalar izin vermediği için çöp toplayıcıları, genellikle gece saatlerinde çalışıyor. Kışın uzun ve oldukça sert geçtiği Van’da dondurucu soğuklarda çöp toplayanlar, hem salgın hem de çalışma saatleri açısından zorluklarla karşı karşıya kalıyor.

Ölümü göze alarak çalışmak…

Çöp toplayıcılığı yapan Savaş Yılmaz, 10-12 saate varan çalışma karşılığında günlük ancak 100 TL kazanabildiğini, hiçbir geliri olmadığı için bu sağlıksız ve güvencesiz koşullarda çalıştığını söyledi. Van’da çalışabilecek herhangi iş imkânı olmadığından yıllardır çöplerden katı atık toplayıcılığı yaptığını anlatan Yılmaz, viral ve ölümcül olan korona sürecinde ölümü göze alarak çalışmak zorunda kaldığına işaret etti.

Doğma büyüme Vanlı olduğunu belirten Yılmaz, 15-20 yıl öncesine kadar Van’da, çöplerden kâğıt ve plastik maddeler toplayarak yaşamını idame eden tek bir kişi bulanmadığını söyledi. Van’da iş bulamayanların genellikle batı illerine inşaatlara çalışmaya gittiğini ya da insan kaçakçılığı gibi illegal işlere bulaşmak zorunda kaldığını iddia etti.  

“Utanırım fukaralıktan” sözü gerçek oldu!

Van’daki geleneksel toplumsal yapı ve normal koşullarda, çöp toplayıcılığının “utanılacak” ya da “yadırganacak” bir iş olarak görüldüğüne dikkat çeken M.Ç adındaki çöp toplayıcısı, bu nedenle haberde isminin yazılmaması ve fotoğraflarda yüzünün görülmemesini istedi. M.Ç’nin bu isteği aklımıza, Ahmet Arif’in Anadolu şiirindeki, “Utanırım, Utanırım fukaralıktan, Ele, güne karşı çıplak...” dizelerini getirdi.

M.Ç, doksanlı yıllarda Van’a göç etmeden önce köylerinde tarım ve hayvancılık yaparak kimseye muhtaç olmadan yaşarken zorunlu olarak geldikleri Van’da yaşamlarının giderek bir trajediye dönüştüğünü anlattı. Evli ve 5 çocuk babası olan M.Ç. yüksek kiralar nedeniyle ailesiyle beraber, topraktan, ahşap tavanlı çatısız bir evde yaşamak zorunda kaldığını söyledi.

Van’da iş imkânlarının olmadığı için sağlıksız koşullarda, çöplerden kâğıt, plastik madde, demir parçaları vb. katı atıklar toplayarak geçinmeye çalıştığını bildiren M.Ç, kentte kâğıt toplayıcısı sayısının her geçen arttığı bilgisini verdi.

Köylerde tarım ve hayvancılık bittiği için insanların kentlere akın ettiğini aktaran M.Ç, plansızlık ve istihdam alanları yaratılmamasından kaynaklı bu sıkıntının her geçen gün büyüyen devasa bir probleme dönüştüğünün altını çizdi.

24 Saat gazetesinin PDF dosyasını indirmek için tıklayınız