Güneydoğu’da birçok yerel gazete, iflasın eşiğinde

05.04.2022

Yerel gazeteler, gerek BİK gerekse de Cumhurbaşkanının “kamuda tasarruf” genelgesi nedeniyle, en önemli gelir kaynakları olan resmi ilan ve reklam alamamanın zorluklarını yaşıyor. Güneydoğu’daki yerel medya yönetici ve yetkilileri, bölgedeki basının ölmemek için direndiğine dikkat çekip acil bir destek alınmazsa yerel basının biteceği uyarısı yaptı.

SAİT ÖZMEN / MARDİN

Yerel gazetelerin işleyişini devam ettirmesi için başlıca gelir kaynakları arasında ilk olarak akla, Basın İlan Kurumu’nun (BİK) resmi ilanları geliyor. Bu ilanlar sayesinde gazeteler, bağımsız haber üretme olanağına kavuşuyor.  Yerel basın BİK’in ilan dağıtımında eşit davranmaması nedeniyle zor günler yaşıyor. Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde de yerel basın ilan gelirlerinin azlığı nedeniyle var olma savaşı veriyor.  

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, 30 Haziran’da 2021/14 sayılı Cumhurbaşkanlığı Tasarruf Tedbirleri Genelgesi’nde “gazete alımının kısıtlanması” da yerel basını zora sokuyor. Belediyeler başta olmak üzere tüm kamu kurum ve kuruluşunu kapsayan söz konusu genelgede, “Kurum faaliyetleri ile doğrudan ilgili olan tanıtım giderleri hariç olmak üzere basın ve yayın organlarına ilan-reklam verilmeyecek” denilmişti. Cumhurbaşkanlığı’nın “Tasarruf tedbirleri” nedeniyle, yerel medyanın ilan ve reklam sayılarında önemli düşüşler oldu.

Son olarak, Ocak ayında artan maliyetler nedeniyle Diyarbakır’da Yeniden Günaydın Gazetesi yayın hayatına son verdiğini duyurmuş ve 8 çalışanı da işsiz kalmıştı. Mart ayında ise Kilis’te yayın yapan 5 gazete, birleşme kararı aldıklarını, 2 gazete olarak yayın hayatına devam edeceklerini duyurmuştu. Medya Araştırmaları Derneği’nin (MEDAR), 2020 Temmuz ve 2021 Şubat ayları arasında Yerel Medya Veri Tabanı Araştırması’na göre, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yerel kurum sayısı, 232 olarak tespit edilmişti. Yerel basının içinde bulunduğu koşullar, kurum sayısının azaldığını ve talepler yerine getirilmezse daha da azalacağını gösteriyor.

Urfanatik Gazetesi İmtiyaz Sahibi Tahir Gülebak, Gaziantep GAP Gazetesi Kurucusu Melek Sarı, Mardin Haber Gazetesi İmtiyaz Sahibi Murat Akkül, Batman Sonsöz Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Hatice Türkan, yerel basının durumunu 24 Saat’e değerlendirdiler.

Urfanatik Gazetesi İmtiyaz Sahibi Tahir Gülebak

“Urfa’daki gazeteler, şu anda can çekişiyor”

Urfanatik Gazetesi İmtiyaz Sahibi Tahir Gülebak, yerel medyanın yaşadığı en büyük sorun konusunda şunları söyledi:

“Urfa’daki gazeteler şu anda can çekişiyor. Ölmemek için direniyor. Çünkü kâğıdın topu, 50-75 lira iken şu an için 300 lira. Kalıplar da aynı şekilde. Reklam ve satışlar, salgından dolayı düştü, buna karşın çalışan aylığı yükseldi. Cumhurbaşkanlığı Tasarruf Tedbirleri Genelgesi ile Türkiye’de sanki hiçbir problem yokmuş gibi, abonelik çok görüldü. Bu talimat sonrası, gazete aboneliklerini kesmek zorunda kaldık.”

Aynı zamanda Şanlıurfa Çalışan Gazeteciler Derneği Başkanı da olan Gülebak, yaşadıkları problemlerin haberciliğin özünde yarattığı dönüşüme ilişkin şu değerlendirmede bulundu:

“Eskiden araçla, motorla her yere gidip haber yapılıyordu. Ama şimdi bunları kısmak, gerekirse hazır haberlere yönelme durumuna kalıyoruz. Oysa sahada, araçla dolaşarak özel haber yapma ayrı, kopyala yapıştır şeklinde haber yapmak ayrı. Bundan önce Urfa’da 26 gazete vardı, şu an 7 gazete var. Birleştiler, sonra çoğu ya kapattı ya da sattı. Acil bir destek yapılmazsa, özellikle yerel basın biter.”

Fıstık satarak gazetenin çoğu giderini karşılıyor…

Gaziantep GAP Gazetesi Kurucusu Melek Sarı, belediye, kamu ve özel kuruluşlarının yeterli destek sunmadığını ve alınan aboneliklerin de durumu kurtarmadığına işaret ederek şöyle konuştu:

“Şu an, çoğu gideri, cebimden karşılıyorum. Burada şahsi, küçük bir arazimiz, fıstık ağaçlarımız var. Ben de fıstıkları satıp gazetenin çoğu giderini bu şekilde karşılıyorum. Gazete, 1997 yılında kurulmuş bir gazete. Böyle olunca kapatamıyorsunuz da. Burada bir adınız, kapatsam ne iş yapacağım düşüncesi var.”

25 yıldır gazetenin kuruculuğunu yürüten, geçmişte bir “gazete birleşmesi” durumu nedeniyle BİK’ten ilan alamadıklarını anlatan Sarı, “8-9 yıl önce, bir gazete ile birleşme kararı aldık. Birleşmeye, iyi niyetle yaklaştık lakin bu birleşme olmadı. Olmadığı gibi BİT, bizim ilanı vermedi, mağdur edildik. Hâlâ mahkemelerle uğraşıp duruyoruz” vurgusu yaptı.

Mardin Haber Gazetesi İmtiyaz Sahibi Murat Akkül

SGK’ya borçlanarak, ajans ve broşür basma işiyle direniyor

Mardin Haber Gazetesi İmtiyaz Sahibi Murat Akkül, illerindeki yerel basın durumunun diğer illerden farksız olduğunu bildirerek şu bilgileri paylaştı:

“Kâğıt, kalıp, mürekkep, her şey pahalılaştı. Sigorta, yakıt, çalışan ücretleri, yükseldi. Durum içler acısı. 6 kişi için, 12 bin lira sadece sigorta ücreti yatırıyorum. Her sabah, yüz gazeteyi esnafa öylesine dağıtıyorum. Yine de ilan ve reklam alamıyoruz. Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) borçlanarak ve ajans, broşür basma işlerine girerek direniyoruz.”

Batman Sonsöz Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Hatice Türkan

Yerelin karşılaştığı problemler kat kat fazla…

Batman Sonsöz Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Hatice Türkan ise yerel medyanın yaşadığı sıkıntıların farklı bir boyutuna şu sözlerle dikkat çekti:

“Yerel medyanın, Türkiye ölçeğinde karşılaştığı problemler var. Bir de bölge olarak karşılaştığımız problemlerle beraber bu, kat kat daha da artıyor. Bölgede, sansür ve özgür haber yapamama durumunun yanında bir de kayyum belediyeciliği var. Haber yazarken maalesef çoğu zaman otosansür yapmak durumunda kalıyoruz.”

Ekonomik sıkıntılar ve birleşmelerin, yerel basın için çok vahim sonuçlar doğurduğunu belirten Türkan, sözlerini şöyle sürdürdü:

“Batman’da ilanlar, büyük oranda Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı’nın (TPAO). TPAO’nun tüm alımları da Ankara üzerinden yapılıyor. Batman’a, ne esnaf ve ticaret anlamında ne de basına, ihale ve reklam desteği olmuyor. Bunun dışında yaklaşık 10 yıl önce gazeteler birleşmeye gitti. Bu daha kötü bir duruma yol açtı. Hem o dönemde yerel medya personelleri işsiz kaldı hem de bu çalışanlar yeni gazeteler kurdu. Yani, 12 gazeteyi 4 düşürelim derken şu anda Batman’da 30 gazete var.”

Güneydoğu Yerel Gazeteciler Derneği Başkanı Ömer Büyüktimur

İlan yok, reklam yok, satıştan kimse kazanç elde etmez

Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki yerel basınının içinde bulunduğu ağır koşulların, vahim bir tablo oluşturduğunu vurgulayan, Güneydoğu Yerel Gazeteciler Derneği Başkanı Ömer Büyüktimur, şu açıklamayı yaptı:

“Bölgemizde çoğu gazetenin, artık yavaş yavaş kapandığını görüyoruz. Şu anda Diyarbakır’da 8 ya da 9 gazete var. Bunlar da bir süredir, ‘Birleşelim’ gibi önerilerde bulunuyorlar. Bu, bölgede yazılı basının sıkıntılı bir evrede olduğunu gösteriyor. BİK’in yarattığı sıkıntılar, çok fazla. Hem resmi ilan hem de özel-kamu kuruluşlarından alınan ilandan, yüzde 15 oranında bir pay kesiyor. Bürokrasi ya da sivil toplum örgütlerinde, malumunuz birçok işlemde çekince konuluyor. Bu çekincelerden dolayı da alınan reklam, ilan azaldı. İlan payını, hükümet daha yeni arttırdı. Ama bu, yerel basının hayatta kalmasını sağlamış değil.”

“İflasa doğru gidiyoruz”

Diyarbakır Söz Gazetesi Genel Yayın Yönetmenliğini de yürüten Büyüktimur, okuma oranı düşük olduğu için ancak belli bir yere kadar gazete satış fiyatını arttırabildiklerinin altını çizdi. Büyüktimur, gazetelerin satıştan çok fazla gelir elde etmediğini belirterek sözlerini şöyle bitirdi:

“Nerden bakarsanız, yüzde 200-300 fiyat artışları söz konusu. Lakin siz gazete fiyatını, ancak belli bir yere kadar arttırabilirsiniz. Diyarbakır Söz Gazetesi, 1 liraya satılıyor. İlan yok, reklam yok, satıştan kimse kazanç elde etmez. Bu, hem yerelde hem de ulusalda böyledir. Ekonomik krizden dolayı çoğu kamu kuruluşunda ihaleler durmuş durumda. Böyle bir durumda, gelen ekonomik akıntı düşük ama girdiler fazla oluyor. Girdi ile çıktı birbirini tutmuyor. Tutmadığı için de artık iflasa doğru gidiyoruz.”
 

24 Saat gazetesinin PDF dosyasını indirmek için tıklayınız